از رنج و محنتی که در ظرف سی چهل سال گذشته به شما رسیده است امیدوارم تجربه آموخته و عبرت گرفته و متوجه شده باشید که قدر نعمت آزادی را چگونه باید دانست و معنی آزادی را دریافته باشید. در این صورت می‌دانید که معنی #آزادی این نیست که مردم خودسر باشند و هر کس هر چه می‌خواهد بکند، در عین آزادی قیود و حدود لازم است، اگر حدودی در کار نباشد و همه خودسر باشند هیچ کس آزاد نخواهد بود و هرکس از دیگران قوی‌تر باشد آنان را اسیر و بنده خود خواهد کرد.وجود قانون بسته به دو چیز است:یکی #قانون_گذار و یکی #مجری_قانون و جمع این دو چیز را #حکومت یا #دولت می‌گوید و چون ملت‌های مختلف را در زمان‌های مختلف در نظر می‌گیریم می‌بینیم حکومت‌های آن‌ها همه و همیشه یکسان نبوده و نیستند، گاهی از اوقات قانون‌گذار و مجری قانون یک نفر بوده و گاهی چند نفر معدود و بعض از ملت‌ها هم بوده و هستند که قانون‌گذاری و اجرای قانون را تمام ملت برعهده گرفته است.قسم اول حکومت #استبدادی است .قسم دوم حکومت #اشراف است و قسم سوم را #حکومت_ملی می‌گویند که اروپاییان #موکراسی می‌نامند .
ملت‌ها هر چه دانا‌تر و به رشد و بلوغ نزدیک‌تر می‌شوند به قسم سوم یعنی به حکومت ملی متمایل‌تر می‌گردند .
جز اینکه ملت‌ها چون غالبا دارای جمعیت فراوان و کشور پهناورند نمی‌توانند هر روز یک جا جمع شوند و وظیفه قانون‌گذاری و اجرای قانون را خودشان مستقیما به جا بیاورند. بنابراین بهترین ترتیبی که پیدا کرده‌اند این است که ملت جماعتی را نماینده خود قرار دهد که به نام او #قانون_گذاری کنند و مجمع آن نمایندگان را ما #مجلس شورای ملی نامیده‌ایم .
شما ملت ایران به موجب #قانون_اساسی که تقریبا سی و پنج سال پیش مقرر شده است دارای #حکومت_ملی_پادشاهی هستید اما اگر درست توجه کنید تصدیق خواهید کرد که در مدت این سی و پنج سال کمتر وقتی بوده است که از #نعمت_آزادی حقیقی یعنی #مجری و #محترم بودن قانون برخوردار بوده باشید و چندین مرتبه #حکومت_ملی یعنی #اساس_مشروطیت شما مختل شده است.
آیا فکر کرده‌اید که علت آن چیست؟
علت اصلی این بوده است که قدر این نعمت را به درستی نمی‌دانستید و به وظایف آن قیام نمی‌کردید و بسیاری از روی نادانی و جماعتی از روی غرض و هوای نفس از شرایطی که در #حکومت_ملی باید رعایت شود, تخلف می‌کردند.
شرایطی که در حکومت ملی باید باشد چیست؟
فراموش نکنید که معنی حکومت ملی این است که اختیار امور کشور با ملت باشد و البته می‌دانید که هر کس اختیاراتی دارد در ازای آن اختیارات مسوولیتی، متوجه او می‌شود.
پس اگر افراد ملت فقط ملاحظات و منافع شخصی را منظور بدارند,
و به جای اشتغال به امور شرافتمندانه برای پیشرفت اغراض خصوصی وسایل نامناسب از #تزویر و #نفاق و #فتنه و #فساد و #دسته_بندی و #هوچیگری به کار برند و اگر نمایندگان ملت در قانون‌گذاری یا اجرای قانون اهتمام لازم ننمایند و نمایندگی ملت را وسیله تحصیل یا #حفظ_منافع_شخصی بدانند و عوام‌فریبی را پیشه خود بسازند و دسیسه‌کاری را شعار خود کنند یا معنی #نمایند_گی_ملت را فقط مدعی شدن با دولت بدانند و اگر وزیران وزارت را فقط مایه تشخص و #جلب_منافع_شخصی فرض کنند و اگر روزنامه‌نگاران به جای حقیقت‌گویی و رهبری ملت به راه خیر، روزنامه را #آلت_هتاکی و پیش بردن اغراض فاسد قرار دهند و اگر #پادشاه #حافظ_قوانین نباشد و افراد ملت را فرزندان خود نداند و #سلطنت را وسیله اجرای هوای نفس بسازد و اگر طبقات ملت از طریق شرافت پا بیرون گذارند یا راه اختلاف و نفاق پیش گیرند گذشته از اینکه شخصا مسوول یعنی گرفتار عاقبت وخیم می‌شوند , باید حتم و یقین دانست که باز اوضاع این سی و پنج سال گذشته تجدید خواهد شد،
کشور و ملت هر روز گرفتار مصیبت و فتنه و فسادی می‌شود و نه تنها #آزادی تباه خواهد شد بلکه به دار #فنا و #نیستی خواهیم رفت.
#محمد_علی_فروغی
پانزدهم مهر ماه , هزارو سی صد و بیست