سیروپلیس به لاتین Cyropolis ( که برگرفته از یونانی Kyroúpolis است ) نام شهری است که کوروش بزرگ در سال ۵۴۴ پ.م برای تعیین مرزهای شمال شرقی امپراطوری خود در تاجیکستان امروزی بنا کرد. بقایای این شهر هخامنشی ، امروزه در استان سغذ تاجیکستان در نزدیکی شهر استروشن بیادگار مانده است. ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﮐﻮﺭﺵ ﮐﺪﻩ ( Kurush Katha ) ، ﮐﯿﺌﻮﺭﻭﭘﻞ ، ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻨﻪ ، ﺳﺮﻭﺷﻨﻪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﯾﻨﻬﺎ نیز ﯾﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ.

ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮﺩﺍﻥ ﺑﺎﺩﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎﻝ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺑﺮﺝ ﻭ ﺑﺎﺭﻭﯼ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﮐﻪ ﺑﺎ ۱۲ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺑﺎ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪﻩ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻣﻎ ﺗﭙﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺷﻬﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ.

ﺍﺳﮑﻨﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﻧﯽ ﺩﻭﯾﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺯﺧﻤﯽ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﺶ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩﻧﺪ. شرح این ویرانی در کتاب « آناباسیس اسکندر » نوشته مورخ یونانی « آریان » آمده است. ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺳﻐﺪ ، ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﺩﺭ ﺁﻧﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺍﺳﺖ ، ﺷﻬﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺟﺎﻥ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﺩ ﺁﺑﺎﺩ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯿﮕﯿﺮﺩ ﻭ ﺟﺰﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺎﺩﻩ ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ. ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﯽ ﺷﻬﺮ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻭ ﺷﻬﺮ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺎﻡ ﺍﻭﺭﺍ ﺗﭙﻪ ﺭﺍ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﺩ ﺗﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۰۲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺎﺟﯿﮑﺴﺘﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﺑﺮ ﻣﯿﮕﺮﺩﺍﻧﺪ. ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺎﺟﯿﮑﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺧﺠﻨﺪ ، ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺳﻐﺪ ﺩﺍﺭﺩ.

? ﺷﺒﻠﯽ ، ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﺻﻮﻓﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ، ﺯﺍﺩﻩ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺖ. ﻣﺎ ﻧﺎﻡ ﺷﺒﻠﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﻓﺮﯾﺪﺍﻟﺪﯾﻦ ﻋﻄﺎﺭ ، ﺟﺎﻣﯽ ، ﺳﻌﺪﯼ … ﻭ ﺳﺎﯾﺮ ﺍﺩﯾﺒﺎﻥ ﺻﻮﻓﯽ ﻣﺴﻠﮏ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ.

ﺍﻓﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮﻡ ﺩﯾﻦ ﺑﻮﺩ ، ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭ ﺑﺎ ﺩﺳﯿﺴﻪ ﻫﺎﯼ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮﻡ ﺩﯾﻦ ﺭﺍ ﺑﺪﻧﺎﻡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺑﺮﺩ. ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮﻭ ﺟﺎﻣﯽ ﻭ ﺑﯿﺪﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺧﺠﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ، ﻣﺎ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺩﯾﺒﺎﻥ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﺴﺘﯽ ﺧﺠﻨﺪﯼ ، ﮐﻤﺎﻝ ﺧﺠﻨﺪﯼ ﻭ ﺟﺪ ﺍﻭ ﺿﯿﺎﺀ ﺧﺠﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺰﺍﺭﯼ ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ، ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﺯﺍﻧﻪ ﺧﺠﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮﯼ ﺗﻮﺍﻧﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﻣﯿﺸﻨﺎﺳﯿﻢ. ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺮﻭﺷﻦ ﺩﺭ ﺳﺪﻩ ﺍﺧﯿﺮ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻢ ﺩﻟﺸﺎﺩ ﺑﺮﻧﺎ ﻭ ﻇﻔﺮﺧﺎﻥ ﺟﻮﻫﺮﯼ ﻧﺎﻣﺒﺮﺩ. ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻨﯿﺎﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﻓﺎﺭﺱ و ﺗﺎﺟﯿﮏ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺭﻋﻨﺎ ﺯﺍﯾﺮ ﺩﺧﺖ ﺳﺮﻭﺭﯼ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ.