نقش ” فروهر” که چندی از اروپائیان در گزشته آنرا با « اهورا مزدا» خدای زرتشت اشتباه گرفته بودند یکی از کهن ترین نمادهای فرهنگ ایرانیان است.
اگر چه پیکره ظاهری آن تا اندازه ای از پیکره های مصری و آشوری الهام گرفته ولی درون مایه و تمام نماد های نیرومند آن در فرهنگ و اندیشه زرتشت نزدیک به ۴۰۰۰سال پیش ساخته و پرداخته شده است. هخامنشیان و ساسانیان از این نقش بسیار استفاده کرده اند.
نمادهای این نقش مقدس ایرانیان را میتوان به صورت زیر بیان نمود
قرار دادن چهره یک پیرمرد روزگار دیده در این نگاره اشاره به شخص خردمند و دوست و راهنمائی است که راه پی ریزی یک زندگی شاد و خوشبخت را نخست در این جهان خاکی نشان میدهد و در این راستا راه را برای پیوستن به « خانه سرود» یا بهشت اهورائی پس از مرگ فیزیکی باز میکند.
از همین واژه فروهر که در اوستا «فرورتی یا فروشی» نامیده شده واژه انگلیسی friend یعنی دوست سر چشمه گرفته است.
دست راست نگاره جهت خورشید را نشان میدهد که این اشاره به پیشرفت در روشنائی و پرواز بسوی نور است.
فروهر میتواند هم از طرف راست در حرکت باشد هم از طرف چپ و این بستگی به جهت نور دارد
حلقه ای دردست چپ نگاره وجود دارد که « حلقه پیمان» میباشد که نشان از عهد و پیمانی است که میان انسان و اهورامزدا از یک سو، و میان انسان و انسانهای دیگر از سوی دیگر بسته میشود. حلقه های ازدواج که امروز در انگشت چپ میکنند از همین نماد برگرفته شده.
بالهای کشیده شده در دو طرف نگاره، نماد پرواز به سوی بالا و اشاره به پیشرفت وتازه کردن جهان در این زندگی و سپس ادامه پیشرفت در فراسوی آن زندگی و حرکت بسوی اهورا مزداست.
بالها ی فروهر از سه رده شاهپر درست شده که نماد سه فروزه جاودانه جهان بینی زرتشت یعنی اندیشه نیک ، گفتار نیک و کردار نیک» است که انسانها را به بالا میکشد.
در میان کمر مرد خردمند یک حلقه بزرگ قرار گرفته که اشاره به ” دایره زمان” که هر دم در چرخش است می باشد است. در هر لحظه زمان در گردش خود دو راه را پیش پای انسانها میگزارد ، یکی «خوب» یعنی پیشرونده و پیشبرنده بسوی یک زندگی شاد و خوشبخت و دیگری« بد» یعنی بازدارنده و پس برنده بسوی یک زندگی غم زده و نگون بخت. انسانها آزادی گزینش میان این دو راه خوب وبد، را دارند. «خوب» و «بد» معنی خود را در رابطه با هدف انسانها در زندگی پیدا میکند
. در آئین زرتشت هدف از زندگی پی ریزی یک زندگی شاد و خوشبخت است. بنا برا ین مردمانی که میخواهند در این آئین گام بگزراند باید راهی را برای زندگی برگزینند که در این جهان خوشبخت زندگی کرده و پس از مرگ با روانی شاد در« خانه سرود» اهورا مزدا که در اندیشه و وجدان هر انسانی در درازای زندگی او ساخته میشود جای بگیرند .
این دو راه «خوب» و «بد» بوسیله دو رشته که یکی از طرف راست و دیگری از طرف چپ « دایره زمان» بیرون میایند نمایان شده این دو رشته نماد دو فروزه نیکی و بدی هستند که « همزاد» میباشند و در اندیشه بوجود میایند . یکی « سپنتا مینو» نیروی های پیشبرنده و شادی افزای اهورامزدا است و دیگری «انگره مینو» نشان نیرویهای بازدارنده و غم آفرین اهریمنی میباشند . انسان در میان دو نیروی خوبی و بدی قرار گرفته است و آزاد است یکی از آنها را گزینش کند . پس اگر از اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک پیروی کند همیشه نیروی سپنتا مینو در کنار وی خواهد بود و او را به جلو خواهد کشاند. او هم در این دنیا خوب زندگی خواهد کرد و هم در دنیای پسین با روانی شاد وخوشبخت زیست خواهد نمود .
دم پرنده مانند نگاره به صورت سه رده پر درست شده است که اشاره به اندیشه بد ، گفتار بد و کردار بد دارد .آنها انسان را بسوی پائین میکشند.
می بینیم در یک نگاره گوچک، نیاکان پر از دانش و دانائی ایرانیان چه اندازه خرد و بینش و اندیشه نیروزا جای داده اند.
دکتر خسرو خزاعی – پردیس