“در ربع اول قرن دهم هجری مکتب تازه ای در شعر فارسی بوجود آمد که غزل را از صورت خشک و بی روح قرن نهم بیرون آورد و حیاتی تازه بخشید، و در نیمه دوم همان قرن به اوج کمال خود رسید، و تا ربع قرن یازدهم ادامه داشت.
این مکتب تازه را که برزخی است میان شعر دوره تیموری وسبک معروف به هندی”زبان وقوع” می گفتند. و غرض از آن بیان کردن حالات عشق و عاشقی از روی واقع بود؛ و به نظم آوردن آنچه که در میان طالب و مطلوب به وقوع می پیوندد. یعنی شعر ساده بی پیرایه و خالی از هرگونه صنایع لفظی و اغراقات شاعرانه….
در زبان وقوع دیگر جناس لفظی و معنوی و ارسال المثل و رد العجز علی الصدر و کنایه و استعاره و ابهام و مانند اینها وجود نداشت بلکه صاف و صریح بیان حال بود و بیان واقع.
در اشعار قدما نیز گاهی به این نوع شعر که جنبه وقوعی دارد بر می خوریم، چنانکه خلاق المعانی کامل الدین اسماعیل گوید:
دوش بگذشتم و دشنام همی داد مرا
خدمتش کردم و پنداشت که من نشنیدم
گرچه لعلش به سر ناخوشی آنها می گفت
من ازو خوشتر ازین هیچ سخن نشنیدم
نادرالعصری، مولانا وحشی یزدی [بافقی]- شاعر متین ونکته پردازی رنگین است اشعارش اکثرا به طرز وقوع است، الحق که این فن را خوب ورزیده، و هرچه گفته ناخنی بر دل می زند…
مکتب دوش از عربده یک مرتبه باز آمده بود
چشم پر عربده اش بر سر ناز آمده بود
چشمش از ظاهر حالم خبری می‌پرسید
غمزه اش نیز به جاسوسی راز آمده بود
بود هنگامه من گرم چنان زآتش شوق
که نگاهش به تماشای نیاز آمده بود
غیر داند که نگاهش چه بلا گرمی داشت
زانکه در بوته غیرت به گداز آمده بود
چه اداها که ندیدم، چه نظرها که نکرد
بنده اش من، که عجب بنده نواز آمده بود
آرزو بود که هر لحظه به سویش می تاخت
داشت میدانی و خوش در تک و تاز آمده بود
وحشی از بزم که این مایه خوش حالی یافت؟
که سوی کلبه ما بی می و ساز آمده بود
” واسوخت”: نوعی از وقوع گویی و منشعب از آن است، وبه شعری اطلاق می شود که مفاد آن اعراض از معشوق باشد، و این کلمه با حذف نون مصدری” واسوختن” درست معنی ضد آن را که “سوختن” باشد می دهد.
تقی اوحدی:
افسرده مکن ز تاب رشکم
واسوختنم شگون ندارد
ولی دشت بیاضی:
چاک دلم نصیبی، از دوختن ندارد
این عشق و این محبت واسوختن ندارد”
احمد گلچین معانی، مکتب وقوع در شعر فارسی، انتشارات دانشگاه مشهد،۱۳۷۴صص۳، ۴ ، ۶۱۸، ۶۲۴، ۷۷۹، ۷۸۰