ﺁﯾﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﺪ ﮐﻪ نخستین ﺑﺎﺭ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﻝ ﺣﺎﻓﻆ ﺭﺍ ﮔﺮفت و ﯾﺎ ﭼﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻝ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯﻃﺮﯾﻖ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺣﺎﻓﻆ مرسوم گشت ؟
ادﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﻧﺎﻣﯽ دﺭﺟﻠﺪﺳﻮﻡ » ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭﺍﯾﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ :
ﮐﻪ ﭼﻮﻥﺣﺎفظ اﺯ ﺩﻧﯿﺎ ﺑﺮﻓﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺕﮑﻔﯿﺮ ﺍﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﺩﻩ ﮔﺴﺎﺭ و ﺿﺪ ﺩﯾﻦ ﺧﻄﺎﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﻭﻫﻤﮕﯽ ﺑﺮﺁﻥ شدند ﺗﺎ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﭙﺎﺭﯼ ﭘﯿﮑﺮ ﺍﻭ ﺩﺭ مصلّی ﺷﻬﺮ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻌﻤﻞ ﺑﯿﺎﻭﺭند.
ﭼﻮﻥ ﻋﺪﻩﺍﯼ ﺍﺯﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺎﯾﺎﻥ ﺷﻬﺮبا ﺍﯾﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎﺭا ﻧﻬﯽ ﻣى ﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺘﻔﻖﺍﻟﻘﻮﻝ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﺯﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺍﻭﺍﺳﺘﺨﺎﺭﻩ ﺍی ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﻣﻌﻨﺎﯼﺷﻌﺮ ﺍﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﺭی ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﻓﻆ ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﮐﻮﺩﮐﯽ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺮﺍﺑﺼﻮﺭﺕ ﺍﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﺎﺯﮐﻨﺪ و ﺷﻌﺮﯼ ﺭﺍ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺑﯿﺎﻭﺭﺩ ،ﮐﻮﺩﮎ ﻩﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﻓﻆ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﮔﺸﻮﺩ و ﺑﺪﺳﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ،ﺷﻌﺮﺷﻤﺎﺭﻩ ۸۰ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ:
ﻋﯿﺐ ﺭﻧﺪﺍﻥ ﻣﮑﻦ ﺍﯼ ﺯﺍﻫﺪ ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺳﺮﺷﺖ
ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﺩﮔﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻧﻮﺷﺖ
ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﻧﯿﮑﻢ ﺍﮔﺮ ﺑﺪ ﺗﻮ ﺑﺮﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﺑﺎش
هر کسی آن دِروَد عاقبت کار که کشت
همه کس طالب یارند چه هشیار و چه مست
همه جا خانه عشق است چه مسجد چه کنشت……..
همه از این شعر حیرت زده میشوند و سرها را بزیر می افکنند. بالاخره دفن صورت می پذیرد و از آن زمان حافظ ” لسان الغیب” نامیده شد.
«تاریخ ادبیات ایران» نوشته ادوارد براون -جلد سوم